ORTODONTİ KLİNİĞİ HASTA EĞİTİMİ EL KİTABI
Ortodonti ve Ortodontist Nedir?
Ortodonti, diş, çene ve yüz yapılarının normal gelişimini inceleyen, bu bölgelerde meydana gelen anomalileri (malokluzyonlar, bozukluklar) tespit eden ve bu anomalilerin tedavisini gerçekleştiren bir diş hekimliği uzmanlık dalıdır.
Diş hekimliği fakültesi eğitim sonrası bu konuda doktora yaparak özel eğitim almış diş hekimlerine de ortodontist adı verilir.
Ortodontistler, büyüme, gelişim dönemindeki çocuklarda, gençlerde ve yetişkinlerde çene, yüz ve dişler bölgesindeki bozukluklara çeşitli aygıtlarla ve kas terapileriyle müdahale ederek daha iyi bir yüz estetiği, fonksiyon ve dişlerde daha iyi bir kapanış ilişkisi sağlarlar.
Ortodontik Tedavi Yöntemleri
Kişinin ortodontik tedaviye ihtiyacı olup olmadığının belirlenmesi için klinik muayenenin yanında çeşitli röntgen filmlerine ihtiyaç duyulabilir ve hastanın ağız içi modeli elde edilir. Ortodontik probleme yönelik yapılan tedavi planlamasıyla aşağıdaki tedavi yöntemlerinin hangisinin uygulanacağına karar verilir.
-Sabit Ortodontik Aygıtlar
Sabit ortodontik aygıtlar olan braketler ve teller dişleri hareket ettirmek için kullanılan en etkili yoldur. Sabit ortodontik aygıtlar şu parçalardan oluşur:
Braketler, dişlerin dış yüzeylerine yapıştırılır ve ark telinin uyguladığı kuvveti dişlere iletirler. En çok kullanılanlar metal braketlerdir. Ancak braketlerin seramik, cam seramik, metal slotlu seramik, altın ve kompozit materyalden olanları da mevcuttur. Yetişkin hastalar için diş renginde ve şeffaf braketler sayesinde estetik kaygı olabildiğince azaltılmış olunur. Dişlerin dil tarafındaki iç yüzeylerinelingual braketler de uygulanabilmektedir. Ligatürler, ark telini braketlerin her birine bağlamak amacıyla kullanılan küçük plastik halkalar veya bükülen ince tellerdir. Küçük plastik halkalar istenirse çok çeşitli renklerde olabilirler. Bantlar, genellikle azı dişlerine uygulanan ve dişin etrafını sararak daha güçlü bir tutunma sağlayan metal yassı halkalardır.
-Fonksiyonel Aygıtlar
Hareketli veya sabit olan bu aygıtlar, çenelerin uygun olamayan ilişkilerini düzeltmek amacıyla kullanılırlar. Bu aygıtlar, hastanın kendi çene ve kas fonksiyonlarını kullanarak iskeletsel (ortopedik) bir etki ile çene konumlarında düzelmeye imkan sağlarlar. Anomalinin şiddetine ve oluşma nedenine göre bu aygıtlara ağız dışı kuvvetler de eklenebilir.
-Hareketli Aygıtlar
Hastanın kendisinin takıp çıkartabildiği aygıtlardır. Bu aygıtlar basit diş hareketleri, çene genişletmesi veya erken çekilen süt dişlerinin yerini korumak amacıyla yer tutucu amaçlı yapılabilirler. Ayrıca sabit tedavinin ardından pekiştirme tedavisi amacıyla da kullanılırlar. Hareketli aygıtlara konan metal yaylarla veya aktif teller ile diş hareketi sağlanır. Bu diş hareketi braket ve tellerle olduğu kadar kontrollü ve düzgün değildir; bu sebeple sadece basit diş hareketleri gerçekleştirilebilir.
Ortodontik Bozuklukların Nedenleri
1. Kalıtımsal sebepler
2. Erken süt dişi kaybı
3. Parmak emme, tırnak yeme, kalem ısırma, dudak ısırma gibi kötü alışkanlıklar
4. Ağız solunumu
5. Yanlış yutkunma
6. Uzun süreli yalancı emzik kullanımı
7. Hormonal düzensizlikler ve sistemik hastalıklar
8. Dişeti problemlerine bağlı diş düzensizlikleri
9. Diş kayıpları
10. 20 yaş dişleri
Tedaviye İhtiyacım Var mı?
Tedaviye ihtiyacınız olup olmadığını anlamanın en kolay yolu bir diş hekimi veya ortodontist e muayene olmaktır. Yaşadığınız bölgede eğer bir ortodontist yok ise gerekli teşhisi kendi diş hekiminiz de koyabilir ve gerekiyorsa sizi en yakındaki bir ortodontiste yönlendirebilir.
Unutmayın;
Alt veya üst çenelerde size rahatsızlık veren bir ilerilik, gerilik veya eğrilik varsa
Dişlerinizde çapraşıklık mevcutsa
Dişlerinizin kapanışından dolayı ısırma, besinleri kopartma ve çiğneme fonksiyonlarınızda sorun varsa
Parmak emme, kalem ısırma, tırnak yeme gibi uzun süreli alışkanlıklarınız varsa veya geçmişte mevcutsa
Dişlerinizdeki eğrilik veya öne konumlanma nedeniyle dudaklarınızı kapatamıyorsanız
Sadece ağızdan nefes alabiliyor ve dişleriniz ön bölgede birbiriyle kavuşmuyor ise
Aile bireylerinizden herhangi biri geçmişte ortodontik problem yaşamış veya dişlerini erken yaşlarda kaybetmiş ise
Eksik dişleriniz varsa ve diğer dişler o boşluğa doğru kaymış veya devrilmiş ise
Çapraşıklıktan dolayı dişlerinizi rahat fırçalayamıyor ve diş eti hastalıklarından şikâyetçi iseniz
Dişlerinizin arasında boşluklar var ise
Süt dişleriniz zamanından önce çekilmek zorunda kalındıysa
Dudak damak yarığı, sendrom veya kemik deformite hastası iseniz ortodontik tedaviye ihtiyacınız olabilir.
Neden Tedavi Olmalıyım?
Tedavi edilmeyen bozukluklar çeşitli problemlere neden olabilir.
Çapraşık dişler düzgün fırçalamayı ve diş ipi kullanımını zorlaştırarak dişlerde çürüme ve diş eti rahatsızlıklarına neden olabilirler.
Öne doğru konumlanmış dişlerde travma sonucu kırılmalar meydana gelebilir.
Kapanış bozuklukları düzensiz çene hareketlerine bağlı olarak dişlerde asimetrik aşınmalara ve kırılmalara neden olabilir.
Çapraz ve ters kapanışlı dişler yüzün asimetrik gelişmesine ve dişlerde estetik bozulmaya neden olurlar.
Açık kapanışlar dilin dişler arasından çıkmasına ve konuşmada bozulmaya yol açarlar
Çenelerdeki kapanış bozuklukları çene eklemi bölgesinde zamanla ağrılı ve tedavisi zor problemlere yol açabilirler.
Yine bu kapanış bozuklukları nedeniyle çiğneme fonksiyonu tam olarak gerçekleştirilemez ise sindirim sistemi problemleri ortaya çıkabilir.
Ayrıca yapılan araştırmalar estetik bir diş dizilimi ve gülümseme ile beraber simetrik ve düzgün yüz yapısına sahip bireylerin kendilerine olan güvenlerinin daha fazla olduğunu; okul, iş ve sosyal topluluklarda daha olumlu etki sağladıklarını göstermiştir.
Ne Zaman Tedavi Olmalıyım?
Çocukların ortodontist ile tanışmaları 7-8 yaş civarında olmalıdır. Çünkü bu yaşa kadar ilk daimi azı dişleri çıkar ve daimi kesici dişler yerlerini almış olurlar. Erken teşhis ile düzensizliklerin zamanında tespiti, ileride oluşabilecek ciddi problemlerin önlenmesine olanak tanır. Bu yaşlarda herhangi bir tedavi gerekmese bile ortodontist büyüme ve gelişimi takip ederek en uygun zamanda tedaviye başlanmasını sağlar. Dişsel düzeltmelerde yaş sınırı yokken, kemik yapıda bir düzensizlik söz konusu ise tedavi büyüme ve gelişim döneminde yapılamalıdır. Bu dönem kızlarda 11-14, erkeklerde ise 13-16 yaş civarlarındadır.
Yetişkin Ortodontisi
Sanılanın aksine dişsel düzeltme her yaşta yapılabilir. Yeter ki dişleri destekleyen kemik ve diş eti dokusu sağlıklı olsun. Son yıllarda ortodonti ve diş hekimliğindeki gelişmeler ile tedavilerde yaş sınırının ortadan kalkmasıyla yetişkinlerin de dahil olduğu farklı yaş grupları için tasarlanan çeşitli tedavi yöntemleri sunulmaktadır. Ancak çene kemiğini ilgilendiren anomaliler ileri yaşlarda ancak ameliyatla düzeltilebilir. Yetişkinlerin doğal olarak en büyük kaygıları tedavide kullanılan aygıtların görüntüsü ve bunların sosyal hayatlarına verebileceği etkidir. Diş rengi ile uyumlu şeffaf, yarı şeffaf ve beyaz braketler ve hafif diş hareketleri için kullanılan hareketli şeffaf plak uygulamaları ile bu sorun büyük ölçüde çözülmüştür. İleri yaşların tedavi süresini uzatması ve süreci zorlu hale getirmesi söz konusu olsa da dişlerin destek dokularının sağlıkları kadar önemli değildir.
Tedavi Esnasında ve Sonrasında Olası Sonuçlar
Hastaya gereken her türlü hassasiyet gösterilmesine rağmen;
Apareyler takıldığında erken dönemde yutkunma zorluğu, konuşma bozukluğu, vuruklar, dişlerde ağrı ve tükürük salgısında artış olabilir. Tedavi süresince ağız bakımı ihmali ile dişeti problemleri, kanama, şişme, çekilme, diş çürümeleri ve renklenmeleri, farkında olarak veya olmayarak hareketli ve sabit aygıtlarda kırılma, eğilme ve çatlama olabilir. Ağız içi uzantılar batabilir. Eklem şikâyetleri tedavi esnasında veya sonrasında gelişebilir. Kullanılan ilaç, malzeme veya hastanın hassasiyet derecesine bağlı olarak alerjik reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Dişlerin köklerinde yuvarlanmalar ve benzeri öngörülmeyen belirtilmemiş komplikasyonlar gelişebilir veya bu komplikasyonların hiçbiri olmayabilir.
Tedavi Sırasında Uyulması Gereken Kurallar
1.Ağız içi ve dışı aygıtlar hekimin belirttiği zamanlarda düzenli olarak kullanılmalıdır.
2.Apareyler (aygıtlar) temiz tutulmalıdır. Yemeklerden sonra dişlerin fırçalanmasını takiben apareyler de aynı diş fırçası ile fırçalanıp temizlenmelidir.
3.Vidalı apareyler kullanılıyorsa hekimin önerdiği şekilde (Örn: haftada 1 veya 2) aktivasyonları (çevirme) yapılmalıdır.
4.Vidalı apareylerin aktivasyonu yapıldığı halde hasta apareyi takmaz, kullanmaz ise apareyin ağız içinde uyumu bozulacaktır. Bu durumda apareyin yenilenmesi gerekebilir.
5.Ağız içi ve dışı aygıtlar yemek yerken, spor aktivitesi esnasında, denizde ve havuzda yüzerken çıkarılmalıdır. Ayrıca apareyler ağızda iken kola gibi asitli içecekler içilmemeli ve sakız gibi yapışkan maddeler kullanılmamalıdır.
6.Apareyler takılmadıkları sürece özel aparey kutusunda saklanmalıdır.
7.Apareyler kaybedilmemeli ve kırılmamalıdır.
8.Konuşma bozukluğuna karşı, aparey ağızda iken yüksek sesle kitap okunmalıdır.
9.Kaybedilen, kırılan veya takılamayacak durumda olan apareylerin yenilenmesi gerekir ve yeni aparey ücreti hasta tarafından ödenir.
10.Ortodonti kliniğine girmeden önce dişler ve apareyler temizlenmelidir. Hasta kontrole gelirken aparey kutusunu ve diş fırçasını yanında getirmelidir.
11.Hastalar tedavi randevularına düzenli olarak gelmelidirler.
12.Doktorların, randevusuna düzenli gelmeyen hastaların tedavilerine son verme yetkileri vardır.
13.Gerek dişlerin temizliği, gerek kullanılan aygıtların temizliği yeterli olmadığında, apareyler düzenli olarak hekimin belirttiği şekilde kullanılmadığında, kaybedilip kırıldığında hasta son bir kez uyarıldıktan sonra tedavisine son verilir.
14.Ortodontik tedavide kullanılan malzemeler hasta tarafından karşılanır.
15.Tedavi süresi en az 1 yıl olmak üzere hastanın büyüme ve gelişimine, problemin şiddetine, biyolojik cevaba ve hastanın uyumuna bağlı olarak değişebilir.
